Kaygı Nedir? Nasıl Baş Edebilirim?

Kaygı, hayatımızın doğal bir parçasıdır. Tehlike, belirsizlik veya tehdit algısı karşısında zihnimiz ve bedenimiz tepki verir. Ancak bu tepki yoğunlaştığında, günlük yaşamı etkilediğinde veya kontrol edilemediğinde, psikolojik destek gerektiren bir sorun hâline gelebilir.

Kaygı bozuklukları, dünya genelinde en yaygın ruh sağlığı problemlerindendir. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre anksiyete bozuklukları, depresyondan sonra en sık görülen psikiyatrik tanıdır.

1. Kaygı Nedir?

Kaygı, yaklaşan bir tehlike ya da olumsuzluk beklentisine verilen zihinsel ve fiziksel tepkidir. Zihinsel düzeyde endişe, huzursuzluk, felaket senaryoları kurma şeklinde ortaya çıkar. Bedensel düzeyde ise kalp çarpıntısı, terleme, titreme, mide problemleri gibi semptomlarla kendini gösterir.

Patolojik (rahatsızlık düzeyinde) kaygı, çoğu gün en az 6 ay boyunca devam eden aşırı ve kontrol edilemeyen endişe haliyle tanımlanır. Bu tanım, DSM-5 (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Amerikan Psikiyatri Birliği) tarafından “Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu” kapsamında ele alınır.

2. Kaygının Belirtileri Nelerdir?

Zihinsel Belirtiler	Fiziksel Belirtiler
Sürekli endişe ve kuruntu	Kalp çarpıntısı, göğüs sıkışması
Felaketleştirme düşünceleri	Terleme, titreme
Odaklanma güçlüğü	Baş dönmesi, mide bulantısı
Karar verememe	Uyku bozuklukları

Kaygı bozuklukları yalnızca “çok düşünmek” ya da “takıntılı olmak” değildir. Uzun süreli ve yoğun kaygı, akademik başarıdan sosyal ilişkilere kadar birçok alanı olumsuz etkiler.

3. Kaygı Türleri Nelerdir?

DSM-5’e göre yaygın anksiyete bozukluğunun yanı sıra, kaygı bozuklukları aşağıdaki başlıklar altında da sınıflanır:

• Panik Bozukluğu: Ani başlayan yoğun kaygı atakları (panik atak)

• Sosyal Anksiyete (Sosyal fobi): Başkaları tarafından değerlendirilme korkusu

• Özgül Fobiler: Yükseklik, uçak, böcek gibi nesnelere karşı aşırı korku

• Agorafobi: Kalabalık veya kaçışın zor olduğu yerlerde bulunmaktan kaçınma

• Seçici Konuşmazlık (mutizm): Genellikle çocuklarda görülen ve belirli ortamlarda konuşamama hali

4. Kaygıyla Nasıl Baş Edebilirim?

Kaygıyı tamamen ortadan kaldırmak değil, onu yönetmeyi öğrenmek mümkündür. Bilimsel olarak kanıtlanmış bazı yöntemler şunlardır:

a. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Psikoterapi yöntemleri içinde en çok araştırılmış ve en yüksek başarı oranına sahip yaklaşımlardan biridir. BDT, kişinin işlevsiz düşünce kalıplarını fark etmesini ve yeniden yapılandırmasını sağlar.

b. Maruz Bırakma Teknikleri

Korkulan durumla yüzleşme pratiği üzerinden beyin tehdit algısını yeniden programlar. Fobiler ve sosyal anksiyetede oldukça etkilidir.

c. Gevşeme Teknikleri ve Nefes Egzersizleri

Kaygı sırasında devreye giren sempatik sinir sistemini yavaşlatmak için derin nefes teknikleri, mindfulness, meditasyon ve kas gevşetme egzersizleri kullanılır.

Örnek uygulama: 4-7-8 nefes tekniği – 4 saniye nefes al, 7 saniye tut, 8 saniyede yavaşça ver.

d. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Düzenli uyku (günde 7-9 saat)

• Kafein ve alkol alımını azaltma

• Haftalık düzenli fiziksel egzersiz (en az 150 dk yürüyüş/koşu)

• Sosyal destek sistemlerinin güçlendirilmesi

e. Farmakolojik Destek

Gerektiğinde bir psikiyatrist tarafından önerilen ilaç tedavileri, özellikle ağır kaygı durumlarında yararlıdır. SSRI/SNRI grubu antidepresanlar yaygın olarak kullanılır. Ancak ilaç tedavisi mutlaka psikoterapi ile desteklenmelidir.

5. Ne Zaman Yardım Almalıyım?

Aşağıdaki durumlar sizde varsa, bir uzmandan destek almanız önerilir:

• Kaygı nedeniyle günlük işlevleriniz bozuluyorsa (okul, iş, aile)

• Fiziksel şikayetlerinizin nedeni bulunamıyorsa

• Sürekli kötü bir şey olacakmış gibi hissediyorsanız

• Kendi başınıza baş etmekte zorlanıyorsanız

Kaygı, kontrol edilebilir bir durumdur. Bu mücadelede yalnız değilsiniz. Bilimsel destek almak, zihinsel yükünüzü hafifletmek ve yaşam kalitenizi artırmak için ilk adımı atabilirsiniz.klinikpsikolognisagoren.com üzerinden hemen randevu alarak terapi sürecinizi başlatabilirsiniz.

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.) – DSM-5.

• Clark, D. A., & Beck, A. T. (2012). The Anxiety and Worry Workbook: The Cognitive Behavioral Solution. Guilford Press.

• Öztürk, O., & Uluşahin, A. (2015). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları (Cilt 1-2). Nobel Tıp Kitabevleri.

• Barlow, D. H. (2002). Anxiety and Its Disorders: The Nature and Treatment of Anxiety and Panic (2nd ed.). Guilford Press.

• World Health Organization. (2017). Depression and Other Common Mental Disorders: Global Health Estimates.

• Ögel, K. (2013). Kaygı Bozuklukları ve Baş Etme Yolları. Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları.